Şimal Buzlu okeanda qış mövsümündə buzla əhatə olunmuş dəniz sahəsi son 5500 il ərzində minimal olub. Bu nəticəyə ABŞ-ın Restondakı Geoloji Xidmətindən Miriam Consun rəhbərliyi ilə 2018-ci ildə Berinq dənizində ekspedisiyada olmuş bir qrup alim gəlib.
AZƏRTAC nat-geo.ru saytına istinadla xəbər verir ki, Cons və komandası Berinq dənizində uzaq bir yer olan Müqəddəs Metyu adasında torf qalıqlarını aşkar ediblər. Qismən çürümüş bitkilərin torfla örtülmüş qalıqlarının içərisində oksigen tərkibli üzvi birləşmələr – bölgənin iqlim tarixinin açarı olan sellüloz var idi.
Miriam Consun fikrincə, Berinq dənizinin ortasında yerləşən bu kiçik ada okeanda və atmosferdə baş verənləri bir növ qeyd edir.
Adadakı yağıntının tərkibində iki fərqli oksigen izotopu var: O-18 və O-16. Bu izotopların yağıntıdakı nisbi dəyərləri atmosfer şəraitinə görə dəyişir və bitkilər havadan oksigen aldıqları zaman onlar bu dəyişiklikləri qeyd edir.
Sellülozdakı bu izotopların miqdarını analiz edərək, qrup 5500 il ərzində yağıntı və atmosfer sirkulyasiyasındakı dəyişiklikləri izləyə bilib.
Daha sonra komanda bu oksigen izotoplarının yazılışının dəniz buzunun uzunluğu ilə əlaqəsini müəyyən edib. Məlumdur ki, Berinq dənizindəki buz küləyin istiqamətinin dəyişməsi ilə birbaşa əlaqəlidir. Buna görə tədqiqatçılar 1979-cu ildən 2018-ci ilə qədər olan iqlim şəraitini, bu müddət ərzində sellülozdakı oksigen izotoplarının dəyərlərini və dəniz buzunun peyk müşahidələrini özündə cəmləşdirən kompüter modelləşdirməsini yaradıblar.
Güclü bir cənub küləyi əsəndə və daha az dəniz buzu olduqda nisbi oksigen-18-in miqdarı artırdı. Şimaldan küləklər üstünlük təşkil edərkən və daha çox dəniz buzu olduğu zaman sellülozda daha az oksigen-18 var idi.
Tədqiqatçılar daha sonra minlərlə il ərzində bölgədəki dəniz buzunun böyüməsini və azalmasını izləmək üçün torfdakı oksigen izotoplarından istifadə ediblər. Ən çox yağıntı qış və yaz aylarında olur, buna görə də bu oksigen izotopları yay deyil, fevral-may aylarındakı şəraitə işarə edir.
© Materiallardan istifadə edərkən hiperlinklə istinad olunmalıdır
