Ukraynadakı döyüşlər davam edən koronavirus pandemiyası ilə daha da kəskinləşən qlobal ticarət əlaqələrini pozdu. Nəticədə qlobal nəqliyyat və sığorta xərcləri artıb. Nəticədə, qida, avtomobil, tikinti, neft-kimya və nəqliyyat da daxil olmaqla geniş spektrli əsas sənayelər üzrə qlobal dəyər zəncirləri təsirləndi. İş adamları və siyasətçilər getdikcə daha çox dərk edirlər ki, alternativ nəqliyyat və logistika marşrutlarına təcili ehtiyac var. Çoxları başa düşür ki, Cənubi Qafqaz hazırda bu baxımdan istifadə edilməmiş potensiala malikdir və Avrasiya üçün mühüm nəqliyyat və ticarət mərkəzinə çevrilmək yolundadır.
Day.Az-ın məlumatına görə, bu barədə İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiyalar Mərkəzinin şöbə müdiri Ayaz Museibovun Amerikanın “The National Interest” jurnalında dərc olunan məqaləsində deyilir.
Məqalə müəllifi qeyd edir ki, mövcud vəziyyət artıq qlobal nəqliyyat şirkətlərini daha stabil və alternativ marşrutlar haqqında düşünməyə sövq edib. Təsadüfi deyil ki, ekspertlər etibarlı alternativ marşrut kimi görünən Mərkəzi Asiya, Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstan vasitəsilə yükdaşımalarının artırılması imkanlarını müzakirə edirlər.
“Enerji resurslarının etibarlı təchizatçısı kimi regionun böyük potensialı da son geosiyasi hadisələr fonunda yeni maraq doğurur. Həm mövcud infrastruktur, həm də tamamilə yeni təşəbbüslər göstərir ki, Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz regionları etibarlı enerji və ticarət dəhlizləri kimi istifadə olunmamış potensiala malikdir. Cənubi Qafqaz coğrafi baxımdan faydalanır: region artıq Qərbin sanksiyaları altında olan iki böyük ölkə (İran və Rusiya) arasında yerləşir. Açığını deyim ki, sanksiyalara məruz qalan ölkələrdən birinin əvəzinə Cənubi Qafqazdan keçən marşrutun seçilməsi heç bir şübhə doğurmur”, – məqalədə deyilir.
Bundan başqa, məqalə müəllifinin sözlərinə görə, mövcud ticarət yollarının şaxələndirilməsi bütün tərəflərin maraqlarına cavab verir.
“Son qlobal qarışıqlıqdan sonra qlobal təchizat zəncirlərinin ciddi şəkildə pozulması ilə aydın oldu ki, qlobal iqtisadiyyatın davamlı həyat qabiliyyəti, xüsusən də gələcək potensial böhran şəraitində maraqlı tərəflərin yeni nəqliyyat və logistika marşrutları tapıb tapmamasından asılı olacaq. Bütün bunları nəzərə alaraq, təbii ki, həm Cənubi Qafqaz, həm də Mərkəzi Asiya yeganə dayanıqlı tranzit imkanları kimi görünür”, – “The National Interest” yazır.
Nəşrin vurğuladığı kimi, bütün yuxarıda qeyd olunan hadisələrə görə Cənubi Qafqaz marşrutunun inkişafı baxımından ikitərəfli, üçtərəfli və çoxtərəfli sazişlərin əhəmiyyəti artır.
“Təsadüfi deyil ki, Xəzər regionu (həmçinin Orta Dəhliz kimi də tanınır) vasitəsilə Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun (TİTR) inkişafına artan ehtiyac konkret addımların atılmasını tələb edir. Bu məsələ dəfələrlə regional rəhbərlər səviyyəsində qaldırılıb. Artıq Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan və Gürcüstan Orta Dəhliz üçün tariflər, yük bəyannaməsi, vahid İT həllərdən istifadə və tranzit yüklərin konsolidasiyası ilə bağlı bütün məsələləri həll edəcək birgə müəssisənin yaradılması barədə razılığa gəliblər. TMTM Assosiasiyasının baş katibi Qaydar Abdikerimovun sözlərinə görə, birgə müəssisə 2023-cü ilin əvvəlində və ya ortalarında qeydiyyatdan keçəcək. Yeni strukturun tərkib hissəsi kimi beynəlxalq Şimal-Cənub dəhlizinin Xəzər dəniz limanlarına qoşulması və İranı da daxil etməklə dəhlizin genişləndirilməsi, Körfəz ölkələri, Şimali Afrika və Hindistan. Eyni zamanda, Mərkəzi Asiya, Azərbaycan və Gürcüstan vasitəsilə 150 minə qədər əlavə konteyner və 35 minə yaxın avtomobilin daşınması planlaşdırılır. Aydındır ki, bu müxtəlif islahatlar Orta Dəhlizin gələcək inkişafına mühüm töhfə verəcək”, – məqalədə deyilir.
Məqalə müəllifi xatırladır ki, Qazaxıstan və Azərbaycanın dəmir yolu idarələri logistika sahəsində birgə layihələrin həyata keçirilməsinə dair saziş imzalayıblar.
“Tərəflər Orta Dəhliz üzrə daşımaların gələcək inkişafı məsələlərini müzakirə ediblər, həmçinin marşrut üzrə ötürücülük qabiliyyətinin artırılması və tranzit vaxtının azaldılması istiqamətində işlərin intensivləşdirilməsinin zəruriliyini qeyd ediblər. 2021-ci ildə TITR-in yük dövriyyəsi 586,2 min ton, konteyner dövriyyəsi isə 25,2 min TEU (standartlaşdırılmış konteyner vahidlərini təsvir etmək üçün istifadə olunan termin) təşkil edib. Bu rəqəmlər Aİ və Çin arasında yük daşımaları ilə müqayisədə kifayət qədər aşağıdır. Bununla belə, regionda davam edən infrastruktur islahatları bu nəqliyyat marşrutunun mövcud potensialını daha da artıracaq. Faktiki olaraq, son dörd ildə konteyner daşımalarının həcmi 2,8 dəfə artıb.
Daha sonra məqalə müəllifi qeyd edir ki, İran və Azərbaycan Azərbaycanın Naxçıvan eksklavı vasitəsilə, oradan isə dünya bazarlarına yol layihəsi üzərində işləməyə hazırlaşır.
“Bunu asanlaşdırmaq üçün bu yaxınlarda Azərbaycan və İran arasında nəqliyyat kanalları üçün müvafiq infrastrukturun qurulmasını nəzərdə tutan yeni kommunikasiya xətlərinin yaradılmasına dair Anlaşma Memorandumu imzalanıb. Hər iki tərəf sərhəddə gündə 500 giriş-çıxışla ən azı 1000 yük donanmasını (ixrac, idxal və tranzit yükləri) qəbul edə biləcək nəzarət-buraxılış məntəqəsi tikməyi planlaşdırır. Bu, daha bir nəqliyyat dəhlizi əlavə edən əhəmiyyətli bir genişlənmədir. Bundan əlavə, İranla yeni logistika layihəsi ilə yanaşı, Ermənistan ərazisindən keçən Zəngəzur dəhlizinin açılması da gündəmdədir. 2020-ci il Qarabağ müharibəsi fonunda Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərin vəziyyətini nəzərə alsaq, məsələ bir qədər mübahisəlidir. Ancaq dəmir kimi işin bərpası, və Zəngəzur dəhlizindən keçən yollar aprelin 6-da Brüsseldə hər iki ölkənin liderləri tərəfindən müzakirə edilib. Azərbaycan artıq potensialın artırılması üçün tədbirlər görüb və yaxın illərdə Xəzər dənizində yükdaşımaların həcmini artırmağı planlaşdırır”, – məqalədə deyilir.
Sonda məqalə müəllifi qeyd edir ki, Cənubi Qafqazın (xüsusən də Azərbaycanın) Avrasiya regionunun tranzit marşrutlarında ən mühüm cəhəti onun digər marşrutlarla müqayisədə heç bir beynəlxalq məhdudiyyət və ya məhdudiyyətə məruz qalmamasıdır.
“Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri, Cənubi Qafqaz boru kəməri və digərləri kimi əvvəlki uğurlu meqalayihələr regionun biznes üçün açıq olduğunu və bir çox aktorlarla əməkdaşlıq etmək iqtidarında olduğunu nümayiş etdirir. ABŞ-ın keçmiş milli təhlükəsizlik müşaviri Zbiqnev Bjezinskinin Azərbaycanı Xəzər dənizi hövzəsi və Mərkəzi Asiyaya daxil olan “şüşə”yə çıxış üçün həyati “tıxac” adlandırmaq olar sözləri getdikcə doğru cingildəyir. Müasir siyasətçilər onun sağlam məsləhətlərinə qulaq asmalı və öz fəaliyyətlərini buna uyğun planlaşdırmalıdırlar.
mənbə: https://news.day.az/politics/1460921.html
